EU
ES
EN
Gakoak:
- Munduko merkataritzaren aro berriak badu izena: NDFk globalizazioaren bosgarren etapa bataiatzen eta azaltzen du
- NDFk ziurtatu du merkataritza globala ‘slowbalization’ izeneko aro batean sartzen dela
- Prozesu globalizatzailea 1870ean hasi zen eta zink faseak izan ditu
- Aro berriaren ezaugarriak erregionalizazioa, segurtasuna eta hurbiltasuna dira
Azken 200 urteak asaldagarriak izan dira munduarentzat oro har, baina batez ere Mendebaldearentzat. Iragana eta oraina behin betiko markatu duten bi mundu gerretatik eta beste gatazka handi batzuetatik haratago, bi mende horietan ekonomiak jauzi erraldoia eman du, Industria Iraultzarekin hasi zena. Bira kopernikar horrek, langileentzat hasieran izugarri gogorra izan arren, aukera eman du milioika pertsona pobreziatik irteteko eta herrialdeak konparazio abantailak dituzten lekuetan espezializatzeko. Hori guztia posible izan da, hein handi batean, nazioarteko merkataritzaren hazkundeari esker.
Urte horietan izandako garraio hobekuntzek ekonomia eta eskualdeen arteko ‘distantzia’ murriztu zuten, ondasun trukeak errentagarriak eta posibleak izatea ahalbidetuz (lehen ezin ziren produktu galkorrak edo oso astunak garraiatu, adibidez). Hala eta guztiz ere, nazioarteko merkataritza eta haren bilakaera ez da lineala izan ordutik, eta badirudi etorkizunean ere ez dela lineala izango, nahiz eta termino agregatuetan onurak sortu. Linealtasun falta horren froga ona da aro berria, nazioarteko merkataritza bertan barneratzen ari da, eta etapa horretan hiper-globalizazioak agur esango duela dirudi, NDFko ekonomistek slowbalization deitu dutena sortzearekin batera.
Nazioarteko Diru Funtsak ohar bat argitaratu du 1870etik gaur arte nazioarteko merkataritzak bizi izan dituen bost aroak aztertzeko. Shekhar Aiyar eta Anna Ilyina globalizazioa bost arotan banatzen duen oharraren egileak dira: 1870-1914 (Industria Iraultza), 1914-1945 (Gerrak eta protekzionismoa), 1945-1980 (Bretton Woods truke tasa finkoak), 1980-2008 (Liberalizazio edo hiperglobalizazio handia) eta 2008 gaur arte (Slowbalization) Hauek dira NDFk bere azken oharrean detektatzen eta definitzen duen globalizazioaren bost aroak, azkena berriena izanik, aurrekoek nahiko literatura baitute bizkarrean eta ondo zehaztuta eta bataiatuta baitaude.
Globalizazioaren bost aroak grafiko batean azaldutaNo obstante, resulta interesante analizar las cuatro eras previas a la actual, puesto que al hablar de globalización se tiende a pensar que este es un fenómeno que lleva pocos años entre nosotros. Sin embargo, como señala el FMI, se puede decir que la primera era globalizadora tuvo lugar en 1880, hace ya 140 años.
-Industrialización o Segunda Revolución Industrial (1870-1914). LIndustrializazioaren aroa urrezko patroiak munduko merkataritza erraztu zuen aldia izan zen, Argentina, Australia, Kanada, Europa (Bélgica nabarmendu zen aldi horretan)eta AEB menderatuta. Esta era estuvo impulsada en gran medida por los avances en el transporte que redujeron los costes comerciales y aumentaron los volúmenes de mercancías entre países.
“«Gaur globalizazioaz ari garenean, ekonomiari soilik eragiten ez dion prozesu bat, agian ez gara jabetuko ideia, pertsona, merkantzia, kapitalen (eta, jakina, armen) zirkulazio zirkuituak pixkanaka zabaltzeko prozesu baten faserik aurreratuena dela, aspaldi abiatu zena. Baina aldi batek lehen globalizazio izena merezi badu, XIX. mendearen bigarren erdia da, Lehen Mundu Gerraren bezpera arte luzatua. Hamarkada hauetan zehar merkantzia, kapital eta pertsona fluxuen igoera ikusgarria gertatzen da, Jose Ubaldo Bernardos Sanz, Mauro Hernandez Benitez eta Miguel Santamaria Lancho irakasleek Historia Ekonomikoaren eskuliburuan azaldu dutenez.
Aditu horiek urre patroiak eta, batez ere, berrikuntza teknikoek globalizazioaren lehen aroari bide eman ziotela adierazten dute. Hobekuntza hauei esker, lehenik herrialdeak eta, geroago, eskualde osoak elkartu zituzten «trenbide linea handiak» eraiki ahal izan ziren. Era berean, lurrun makinak eta nabigazioaren hobekuntzek aukera eman zuten denbora tarte laburragoetan ondasun gehiago garraiatzeko.
–Gerrak eta protekzionismoa (1914-1945). Aldi horretan bi Mundu Gerrak eta Errusiako Iraultza gertatu ziren, fluxu komertzialak murriztu, nazionalismoak bizitu eta globalizazioari frenoa jarri zion aldi zurrunbilotsua. «Gerra arteko aroak globalizazioaren itzulketa dramatikoa ekarri zuen, nazioarteko gatazken eta protekzionismoaren gorakadaren ondorioz. Lankidetza multilateralak Nazioen Elkartea bultzatu bazuen ere, merkataritza hesi komertzialen erdian erregionalizatu zen eta urre patroia hautsi zen diru blokeetan», komentatu dute NDFko adituek.
–Aldaketa mota finkoak-Bretton Woods (1945-1980). Bretton Woods aroa (New Hampshireko Bretton Woods herrian egindako Nazio Batuen moneta eta finantza konferentziaren akordioak eta ebazpenak, protekzionismoari amaiera emateko eta merkataritza politika librekanbistagoa ematen saiatzeko)
«Gerra osteko susperraldiak eta merkataritzaren liberalizazioak hedapen azkarra bultzatu zuten Europan, Japonian eta garapen bidean dauden ekonomietan, eta herrialde askok kapital kontrolak lasaitu zituzten. Baina AEBko gastu sozial eta militarrak bultzatutako zerga eta diru politika hedakorrak azkenean sistema jasangaitza izatea eragin zuen. 1970eko hamarkadaren hasieran, AEBk dolar-urre bihurgarritasunari amaiera eman zion eta herrialde asko truke tasa flotatzaileetara aldatu ziren», azaltzen dute NDFko adituek.
–Liberalizazio handia (1980-2008). Liberalizazioak merkataritzaren hazkunde handiagoa ekarri zuen. Merkataritzaren Mundu Erakundea (MME),1995ean sortua, akordio komertzialen, negoziazioen eta eztabaida soluzioaren ikuskatzaile multilateral berri bihurtu zen. Mugaz gaindiko kapital fluxuak handitu egin ziren, finantza sistema globalaren konplexutasuna eta interkonexioa areagotuz
Aldi honetan, MMEk hainbat goi-bilera bidez (Uruguai, Doha…) lan egin zuen muga-zergak murrizteko eta, oro har, nazioarteko merkataritzaren baldintzak hobetzeko, munduaren zati handi bat prozesu globalizatzaile horretan txertatuz, milioika pertsona (horietako asko Asia eta, batez ere, Txina) pobreziatik irteteko aukera eman baitu. Aldi honetan, irekiera komertzial globala (inportazioak gehi esportazioak) bere maximo historikora iritsi da, BPG globalaren % 50 etengabe gaindituz. Badirudi aldi honek goia jo duela. Orain, badirudi globalizazioa kasurik onenean gelditu dela.
-Slowbalization (2008-presente). Munduko finantza krisiaren ondoren gertatu den ‘slowbalizazioa’ edo globalizazioaren moteltzea erreforma eta irekitze komertzialaren erritmoan desazelerazio luzea eta merkataritza askerako laguntza politikoa ahultzea izan da tentsio geopolitiko gero eta handiagoen erdian. AEBren eta Txinaren arteko muga-zerga errondak, negoziatzen ari ziren merkataritza libreko hainbat trataturen hausturak edo Ukrainako gerrak berak globalizazioa geldiarazten ari dira.
Orain arte, irekiera komertzial globala murriztu baino gehiago, geldialdia ikusi da, eta, batez ere, erregionalizazio handiagoa. Globalizazioa globala izateari uzten ari zaio, eskualdeetakoa izateko. Merkataritzak pisua galtzen du hainbat eskualderen artean, baina barnetik irabazten du (Europako herrialdeen, Latinoamerikaren, Asiako eremu jakin batzuen artean…).
Un mundo regionalizado
Morgan Stanley Researchen azterketa berri baten arabera, askoz globalagoa eta ez hain sakonki interkonektatua den eredu bat sortzen ari da, eskualdeko aktoreen eta aliatuen arteko merkataritzan zentratuagoa, eta potentzia ekonomiko global gutxi batzuk zentro politiko eta ekonomiko askotarantz aldatzeagatik ezaugarritua. Morgan Stanleyko adituen esanetan.
Aditu horien esanetan, Covid-19a baino lehen ere, joeren konbinazio bat, hala nola kontsumitzaileen lehentasunetan aldaketak, azaleratzen ari diren merkatuetan erosteko ahalmen handiagoa eta arantzelen sarrera, atzerriko inbertsioan gero eta zalantza handiagoak eta teknologiaren merkataritzan segurtasun nazionalarekiko sentsibilitate handiagoa, konspiratzen hasi zen globalizazioaren abiadura moteltzeko, baita iraultzeko ere.
2022an eta aurten, Errusia eta Ukrainaren arteko gerrak eta horrek hornidura kateetan duen eraginak utzi dituzte «tranpak» edo interdependentzia ekonomikoaren arriskuak, eta horrek are indar handiagoa eman die ekoizpena hurbilagora edo, gutxienez, kulturalki aliatuak edo oso hurbilekoak diren ekonomietara eramateari buruzko eztabaidei. «Espero dugu indar horiek gobernuak eta enpresak herrialde barruko birlokalizazioan, hurbileko birlokalizazioan eta balio kateetarako aliatu diren herrialdeetarantz birlokalizatzen nabarmen inbertitzera bultzatuko dituztela», komentatu du Michael Zezas Morgan Stanley Researcheko politika publikoen eta udal estrategiaren ikerketa zuzendariak
Joan den astean, Pablo Hernandez de Cosek, Espainiako Bankuko gobernadoreak, gai honi buruz ere hitz egin zuen hitzaldi batean aglobalizazioa soken kontra dagoela onartuz: «Talka geopolitiko ugariren eta indartsuen erdian, gobernuak eta enpresak zaurgarritasun horiek murrizten saiatzen ari dira». Jakina, goizegi da jakiteko saiakera horiek globalizazio joerei nola eta zein neurritan eragingo dieten, baina badirudi «menpekotasunetik dibertsifikaziora, segurtasunetik eta globalizaziotik erregionalizaziora aldatzen ari direla», adierazi zuen bankari espainiarrak.
De Cosek nabarmentzen zuen enpresak hornitzaile batzuekiko mendekotasuna murrizten ari direla eta dibertsifikazio handiagoa bilatzen ari direla. Hori bere ustez oso baliagarria izan daiteke eskaintza globaleko talken inpaktua murrizteko. Aldi berean, enpresak hornidura katea kudeatzeko ’just in time’sistemetatik ‘just in case’ edo badaezpadako sistemetara igarotzen ari ziren. «Beste hitz batzuetan, badirudi erantzuna dibertsifikazio handiago baten norabidean doala, hornitzaileei eta azken eskariari dagokionez, bai barne bai kanpo eskaeran, birlokalizazioan baino, oraingoz behintzat. Dibertsifikazio horrek, izan ere, egonkortasun makroekonomiko handiagoa eta hegakortasun txikiagoa sor dezake». Gainera, Cosek adierazi zuen herrialdeak (Txina eta Estatu Batuak barne) segurtasuna lehenesten hasi direla efizientziaren gainetik, eta, horrez gain, eskualde kateak indartzen hasi direla globalen aurretik.
Aro berri hau sortzen ari bada ere, fronte irekiak asko dira eta badirudi azken hamarkadetan nagusi izan den sistema globalizatzailearen aldaketa proposatzen dutela. Badirudi paradigma aldaketa hau jada martxan dagoela eta, epe laburrean, ez duela atzera bueltarik. Hala ere, adituek sosegua eta zuhurtzia eskatu dute aurreikuspen sendoak eta epe luzekoak abiatzerakoan. Azken urteotan askotan iragarri da ezarritako ereduei bira erradikala emango zaiela, baina inoiz ez da halakorik gertatu.
Iturria: Vicente Nieves- Ekonomista
Argazkia: quick-ps-vANkoyL5Rm4-unsplash.
